Zutphen in 1485

Maan- en Klaagbrief (1493)

Het jaar 1485 is niet zomaar uitgekozen. In de Hanzetijd floreerde de stad en in 1485 bouwde Zutphen de eerste brug over de IJssel. Was de stad tot 1485 vooral gericht op de steeds moeilijker wordende handel via de rivier en de hanzevaart naar Noord-Europa, met de komst van de brug zette ze in op de handel over land en jaarmarkten. Uit diezelfde tijd stammen ook de kerkuitbreidingen, de torenspits op de Walburgistoren, de Drogenapstoren, de Bourgonjetoren en het stadhuis.

Koe op de mars

Als je burger was van de stad, kon je ook zogenaamd “waarrecht” kopen. Wanneer je dit recht had, mocht je twee koeien laten grazen in de weilanden rond de stad. Bijvoorbeeld op de Mars: dat was vroeger allemaal weiland. De koeien waren gebrandmerkt zodat de mensen konden zien welke koe van hen was.

Laarbinnenpoort

Bezoekers van de stad moesten door een van de poorten om in Zutphen te komen, zoals bijvoorbeeld door de Laarbinnenpoort. Deze stond aan de het einde van de Laarstraat. Handelaren die de poort wilden passeren, moesten geld betalen. De poort staat er al lang niet meer: in 1853 is ze gesloopt.

Afbeelding: Laarbinnenpoort
(Stedelijk Museum Zutphen, P 04347)

Muurtoren

Om haar stad tegen vijanden te beschermen, had Zutphen een stadsmuur met maar liefst 24 muurtorens. In de Armenhage zijn deze oude torens nog te zien. De onderlinge afstand tussen de torens was ongeveer 67 meter, zodat boogschieters hun doel goed konden raken. Met pijl en boog kon men wel verder schieten, maar dan miste men vaker doel.

Markt

Bezoekers kwamen bijvoorbeeld voor één van de markten, waar ze geld hoopten te verdienen door hun waar te verkopen, kunsten te vertonen of te bedelen. Op marktdagen was het een drukte van belang!

Afbeelding: De Lakenmarkt in ’s Hertogenbosch
(Noordbrabants Museum)

Booswichtenbrief

Soms kwamen de bezoekers speciaal voor een rechtszaak: in Zutphen werd namelijk ook recht gesproken. Er golden heel andere straffen dan nu. Op deze afbeelding zijn er twee te zien: radbraken en ophanging. Deze straffen werden alleen bij heel ernstige misdaden opgelegd.

Begraven

Als je geld had, liet je jezelf het liefst ín de kerk begraven. Want dan lag je zo dicht mogelijk bij God. Wanneer je naar de kerk ging, liep je dus over de graven van jouw stadsgenoten! Arme mensen konden dat niet betalen; zij werden rondom de kerk op het kerkhof begraven.

Afbeelding: B.J. van Hove: Kerkinterieur
(Rijksmuseum Amsterdam)

Kondichboek

De wetten van de stad werden opgeschreven en in het openbaar afgekondigd. Het wetboek van de stad werd dan ook aangeduid als het “Kondichboek”. Het oudste Kondichboek dat bewaard is gebleven bevat de stadswetten vanaf 1355.

Perkament

In de middeleeuwen gebruikte men nog geen papier: alles werd op perkament geschreven. Perkament werd gemaakt van dierenhuid, waar al het haar vanaf was gehaald. Ook botten en veren werden gebruikt: dit boek is gesloten met een klein stokje van bot.

Merktekens

Een handmerk was een merkteken dat in de middeleeuwen werd gebruikt om akten te ondertekenen. Eenvoudige handmerken werden ook veel gebruikt door mensen die geen handtekening hadden omdat ze niet konden lezen of schrijven. Meesters in hun vak zetten hun merkteken op hun producten; bijvoorbeeld in zilverwerk of op houten balken in oude huizen.

Houten straat

In de vroege middeleeuwen waren niet alleen de huizen, maar ook de wegen van hout. In 2013 werden bij opgravingen de resten van een houten straat gevonden. Dit was de Apenstert, een verbindingsweg tussen de Kreijnckstraat en de Rozengracht. De houten weg lag daar bijna 800 jaar geleden, rond 1250.

Gasthuis

Er waren nog geen ziekenhuizen in de middeleeuwen. Wanneer je ziek werd, kon je wel geholpen worden door gasthuizen. Dit waren huizen van de katholieke kerk, waar je verzorgd kon worden. Het gebouw waarin het archief gevestigd is, was in de middeleeuwen ook een gasthuis.

Afbeelding: Meester van de Sint Elisabethspanelen (Rijksmuseum Amsterdam)

Vrouwenkloosters

In de vrouwenkloosters (ook wel conventen genoemd) leefden vrouwen samen die hun leven aan God wilden wijden. In de muur aan de straatkant zaten vrijwel geen ramen, omdat de vrouwen zo min mogelijk contact met de buitenwereld wilden. Zo konden ze zich volledig concentreren op hun geloof.
Erfgoed Centrum Zutphen Logo

Erfgoedcentrum Zutphen

  • Adres

    Spiegelstraat 15

  • Postcode
    7201 KA Zutphen
  • E-mail
    Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
  • Twitter

Colofon

  • Teksten:

    Michel Groothedde
    Fiona de Heus

  • Eindredactie:

    Hendrik Haafkens
    Fiona de Heus

  • Illustraties:

    Derk-Jan Rouwenhorst
  • Maquette Zutphen 1485:

    Constant Willems
  • Websiteontwikkeling:

    John Post & Derk-Jan Rouwenhorst

  • Toegankelijkheid

COLOFON